Бичсэн: Ж. Санчир, 2017.06.06

Монгол хэл рүү хөрвүүлсэн: Ш. Номиндарь

Санчир бол Монгол төдийгүй дэлхийн Өмнөд хэсгийн улс орнуудын улс төр, эдийн засгийн хөгжлийн талаар ихэд анхааран судалдаг улс төр судлаач, нийгмийн идэвхтэн юм. Улс төрийн онол, дэлхийн улс төрийн эдийн засаг, Төв Ази болоод Орос судлалыг хамтатгасан салбар хоорондын судалгаа хийдэг түүний ажлын цар хүрээ тэгш бус, хоцронгуй хөгжлийн асуудлуудаас эхлээд пост-социалист орнуудад явагдаж буй ардчиллын үйл явц, худалдаа, хөрөнгө оруулалтын асуудлууд, олборлох аж үйлдвэр, хөгжиж буй улс орнууд дахь ядуурал, өрийн асуудлуудыг тус тус хамардаг. Шинэ Сэдвүүд Төслийн судлаачид болон монгол судлаач эрдэмтэд Санчиртай Монголын эдийн засгийн хямралыг даван туулахад гүйцэтгэх ОУВС хийгээд Хятадын үүрэг ролийн талаар цахим шуудангаар солилцсон үзэл бодлоос энэхүү нийтлэл үүдсэн билээ.

 

2017 оны 5 сарын 24-нд Олон Улсын Валютын Сан (ОУВС)-гийн Захирлуудын Зөвлөл Өргөтгөсөн Санхүүжилтийн Хөтөлбөр (ӨСХ)-ийн хүрээнд Монгол улсад гурван жилийн хугацаа бүхий 5,5 тэрбум ам.долларын санхүүжилт өгөх шийдвэрийг баталсан. Хэдийгээр улсын өрийнхөө хямралыг давах үүднээс Монгол ОУВС-аас санхүүжилт авахын зэрэгцээ Хятад улсаас шууд зээл авах бололцоо байсан боловч, Хятадын тал энэ тохиролцоог бүрмөсөн цуцалсан билээ. Монгол улс ОУВС-тай хийсэн энэ тохиролцоог цөөнгүй улс төрч, улс төрийн тоймч, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд хоёр мангасаас арай гайгүйг нь сонгосонтой зүйрлэцгээсэн юм.

Монголын эдийн засгийг сэргээхийн тулд нэг бол ОУВС-аас тусламж авах, эс бол Хятадаас зээл авахаас өөр арга зам байхгүй мэтээр сурталчилах нь төр засгийн болоод монопольчлогдсон хэвлэл мэдээлэлийн сурталддаг худал зүйл болохыг би сануулж байсан. Иргэний нийгмийн хэд хэдэн байгууллагууд болон миний бие зэрэг хувь хүмүүс энэ хоёрхон гарцаас бусад боломжууд байгааг дэвшүүлсээр ирсэн билээ. Эдгээрт улсын төсвөөс шамшигдуулж оффшор дансанд хийсэн мөнгийг буцааж авчрах [1], бондны эх үүсвэртэй зээлийн зарцуулалт, түгээлт хийгээд эргэн төлөлтөд аудитын шалгалт хийх, шаардлагагүй зардлыг төсвөөс хасах болон үүнтэй төстэй бусад арга хэмжээ орно. Энэхүү арга хэмжээнүүд шууд хэрэгжих боломжтой эсэх нь хоёрдугаар зэргийн ач холбогдолтой юм.

Дээр дурдсан үзэл санааг дэмжин түгээж буй Монгол дахь хамгийн том хөдөлгөөн бол Оффшорын эсрэг Ард Түмний Онц Түр Зөвлөл (АТОЗ) юм. Тэдний явуулсан хамгийн том үйл ажиллагаа бол энэ оны 3 сарын 31-нд Сүхбаатарын талбайд зохион байгуулсан жагсаал байлаа. Улсын төсвөөс хулгайлж оффшор дансанд нуусан мөнгийг авчрахыг шаардсан тус жагсаалд олон зуун хүн оролцсон бөгөөд жагсаалд оролцогч улс төрч, идэвхтэнүүд тэдгээр дансанд буй 17 тэрбум ам.долларыг буцааж авчрахыг шаардацгаасан юм. Хэдийгээр зарим хүмүүс эрх баригч бүлгийнхэний нэг хэсэг нь сөрөг талынхандаа дарамт үзүүлэхийн тулд иймэрхүү жагсаалыг санхүүжүүлж зохион байгуулдсан гэж хардаж байсан ч, гадаад орнуудад бий болсон оффшор дансны эсрэг монгол бүлгүүд болон Ард Түмний Онц Түр Зөвлөлд өгч буй олон нийтийн өндөр ач холбогдол энэ хөдөлгөөнийг ард олонд хэдийнээ хүлээн зөвшөөрөгдсөн бөгөөд бодитой сөрөг хүчин болохуйц гэдгийг нь илтгэж байна.

Оффшор дансны эсрэг хамгийн гол хөдөлгөөнүүдийн нэг АТОЗ групп фэйсбүүкт 172,426 гишүүнтэй болсон байгаа нь Монголын хүн амын хэмжээтэй харьцуулахад бага тоо биш юм.

ОУВС-тай хийсэн тохиролцоо болох Өргөтгөсөн Санхүүжилтийн Хөтөлбөрийн дагуу Монгол Улс зардлаа хэмнэж, татвар хийгээд тэтгэвэрийн насыг нэмэхийн сацуу валютын ханшийг уян хатан байлгаж, банк, санхүүгийд эрхзүйн хүчирхэг орчин бий болгох үүрэг хүлээсэн юм. Энэ бүхэн нь ОУВС-аас бусад орнуудад явуулсан стандарт бодлого болох “бүсээ чангалах” багцтай нийцэж буй бөгөөд уг бодлогыг хэрэгжүүлсэн улс орнуудын эдийн засаг агшиснаар өрийн эргэн төлөлт нь улам бүр даагдашгүй ачаа болсон байна. (Toussaint, 2010; Varoufakis, 2016; Weisbrot & Sandoval, 2007). Тийм ч учраас, миний бие Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын зарчимд нийцүүлэн өрийг дахин бүтэцчилэх бодлого хэрэгжүүлж, шинээр Өрийн Тогтвортой Байдлын Дүн Шинжилгээ хийж, өрийн зарим хэсгийг эргэн төлж чадах хэмжээнднь зохицуулж цайруулах, хүлээн зөвшөөрөх ёстой өр, ёсгүй өр хоёрыг ялган салгах үүднээс иргэний оролцоотой аудит хийх зэрэг алхмыг Монгол улсад хийхийн [2] төлөө тэмцсээр ирсэн билээ.

Миний бодлоор, Монгол ОУВС-аас юм уу Хятадаас тусламж авах ёстой гэдэг л сонголтууд яригдаж байгаа нь, одоо байгаа тогтолцоог эдгээр хоёр боломжийн аль аль нь савлуулахгүйтэй холбоотой. Энэ хоёр сонголт өдгөө ноёлон буй давхаргад байр сууриа хадгалж байхад нь хэрэгтэй төдийгүй энэ бололцооны ачаар эрх барьж буй төр засаг өрийн асуудлуудыг шийдэх шаардлагагүй болж байгаа юм. Тэд зөвхөн зээлийг төлөх хугацааг хойшлуулж мөн дахин санхүүжүүлснээр дараачийн засагт буруугаа тохох боломжтой болж байна. Товчхондоо, энэ нь өнөөдөр Монголыг ийм байдалд оруулсан буруутай этгээдтүүдтэй хариуцлага тооцох биш харинэрх баригчдад зөвхөн статусквогоо хадгалах л боломж олгож байна.

[1] Панамад байрлах Моссак Фонсэка хууль зүйн фирмээс алдагдсан оффшор дансны мэдээлэлд буй татвараас зайлсхийсэн, мөнгө угаасан, хууль бус шилжүүлэг хийсэн байж болзошгүй хүмүүсийн урт гэгчийн жагсаалтад хэд хэдэн орны төрийн өндөр албан тушаалтнуудын нэр олдсон. Панамын бичгүүдэд дурдагдсан Монголын 49 бизнесийн байгууллага, хувь хүмүүсийн тоонд Монголын ерөнхий сайд асан С. Баяр, С. Батболд болон парламентын гишүүн С. Баярцогт, түүнчлэн төрийн бусад албан хаагчдын нэр багтсан нь илэрсэн юм.
[2] 2016 оны 3 сард Роза Люксэмбург Стифтанг байгууллагын зохион байгуулсан Зүүний Форум, 2016 оны 7 сард Улаанбаатар хотноо зохион байгуулагдсан Ази-Европын Ард Түмний Форум болоод Ази-Номхон Далайн Судалгааны Сүлжээ, Хүнсний хувьд бие даасан байдалд хүрэхийн төлөөх Ард Түмний Эвсэл болон Хүний Эрх, Хөгжлийн Төвөөс Монголд зохион байгуулсан Ард Түмний Судалгааны Сургалтын үеэр тавьсан илтгэлүүддээ дурдаж байсныг жишээлж болно.

Зүүлт:
Toussaint, Eric. Debt, the IMF, and the World Bank: Sixty Questions, Sixty Answers.[ОУВС болон Дэлхийн Банк: 60 асуулт, 60 хариулт]. New York: Monthly Review Press, 2010.
Varoufakis, Yanis. And the Weak Suffer What They Must?: Europe’s Crisis and America’s Economic Future. [Сул доройчууд нь ядахаараа зүдрэх ёстой гэж үү?]. Washington, DC: Nation Books, 2016.
Weisbrot, Mark, and Sandoval, Luis. Argentina’s Economic Recovery: Policy Choices and Implications. [Аргентины эдийн засгийн сэргэлт: Бодлогын сонголт ба оролцоо]. New York: Center for Economic and Policy Research, October 2007, #2.

 

 

Sanchir is a political scientist and activist broadly concerned with economic and political development in Mongolia and in the Global South.  His main area of research focuses on, but not limited to problems of late and uneven development, democratization process in post-socialist countries, issues of trade, and investment, extractivism, poverty and debt in the developing world.  He has an interdisciplinary research agenda that combines political theory, global political economy, and Central Asian and Russian studies.  This blog post originated in email conversations between Sanchir, members of the Emerging Subjects project, and Mongolia-focused scholars about the role of the IMF and China in addressing Mongolia’s economic crisis.

 

On May 24^th, 2017 The Executive Board of the International Monetary Fund (IMF) approved a three-year extended arrangement under the Extended Fund Facility (EFF) for Mongolia to support an approximately $5.5 billion total financing package.  Along with obtaining financing from the IMF to address Mongolia’s sovereign debt crisis, there was also the possibility of Mongolia receiving a straight loan from China; however, the Chinese side ultimately cancelled the deal.  Many politicians, political commentators, and media outlets have promoted the arrangement with the IMF as a lesser of these two evils.

I have argued that presenting a bailout from the IMF or loans from China as the only options for Mongolia to address its economic situation is a false binary propagated by official discourse and a monopolized media.  Notwithstanding the question of plausibility, different civil society organizations and individuals (including myself) have been invoking other possibilities.  This includes alternatives such as returning embezzled money from offshore accounts[1]; auditing the use, distribution, and repayment of sovereign bond sourced credits; cutting unnecessary budget expenses and other measures of similar ilk.

The most prominent movement in Mongolia promoting theses aforementioned views has been the People’s Anti-Offshore Committee (‘The Committee’). Their biggest activity has been the protest of March 31^st where several hundred people protested at Sukhbaatar Square over the alleged theft of public funds now held in offshore accounts. Politicians and activists at the protest demanded the return of $17 billion lying in these accounts. Even though some people have speculated that these protests were funded by some members of the ruling class in order pressure their opponents, the birth of different anti-offshore Mongolian groups abroad, as well as a large interest in the People’s Anti-Offshore Committee itself, indicates that the movement has serious opposition potential and popular legitimacy.

The Facebook group, ATOZ, one of the main anti-offshore movements, reached 172,426 members (not an insignificant number given Mongolia’s small population).

According to the Extended Fund Facility arrangement with the IMF, Mongolia has agreed to “cut spending, raise taxes and the retirement age, while pledging to maintain a flexible exchange rate and build a stronger regulatory environment for banking and finance.” This is in line with the standard IMF austerity package that has in other countries led to the shrinking of the national economy, which makes future debt repayments an even greater burden (Toussaint, 2010; Varoufakis, 2016; Weisbrot & Sandoval, 2007).  For this reason, I have personally been involved in advocating that Mongolia carry out a debt restructuring process consistent with the United Nation’s principles along with a new Debt Sustainability Analysis, the partial writing-off of debt to manageable proportions, and a citizen debt audit to differentiate between odious and legitimate debt [2].

In my opinion, one of the reasons why getting assistance from either the IMF or China have become the normalized options for Mongolia is because neither would necessarily shake-up the whole system as it currently exists. These two options maintain the position of the dominant class while the current administration will not have to tackle the existing debt problem. They can just pass the buck onto the next government by extending and refinancing the loans. In short, it allows for a position that maintains the status quo rather than holding anyone to account for the current position Mongolia finds itself in.

[1]Leaks of offshore information from Mossack Fonseca, a law firm in Panama, exposed a lengthy list of potential tax evasion, money laundering, and illegal transactions, which involved top level government officials from a number of countries, including Mongolia. Among the 49 Mongolian individuals and business entities named in the Panama Papers, there were accounts related to two former prime ministers of Mongolia, S. Bayar and S. Batbold; parliament member S. Bayartsogt; and other government officials.

[2] For example, during my speeches at the Left Forum organized by Rosa Luxembourg Stiftung in March 2016, Asia Europe People’s Forum held in Ulaanbaatar in July 2016, and the Peoples Research Training in Mongolia organized by Asia Pacific Research Network (APRN), People’s Coalition on Food Sovereignty (PCFS) and Centre for Human Rights and Development (CHRD).

References:

Toussaint, Eric. Debt, the IMF, and the World Bank: Sixty Questions, Sixty Answers. New York: Monthly Review Press, 2010.

Varoufakis, Yanis. And the Weak Suffer What They Must?: Europe’s Crisis and America’s Economic Future. Washington, DC: Nation Books, 2016.

Weisbrot, Mark, and Sandoval, Luis. Argentina’s Economic Recovery: Policy Choices and Implications. New York: Center for Economic and Policy Research, October 2007, #2.